دوره 16، شماره 57 - ( 1-1401 )
جلد 16 شماره 57 صفحات 245-230 |
برگشت به فهرست نسخه ها
گروه حقوق خصوصی، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران
چکیده:
زمینه و هدف: از جمله بنیان‌های مهم در حقوق مربوط به شخصیت، ارجمندی (تمامیت) بدن انسان است. این قاعده از کرامت ذاتی انسان سرچشمه گرفته و در قرون جدید پس از طی تحولاتی، به عنوان یک امر بنیادین درآمده است. بر اساس آن بدن انسان، چه در زمان حیات و چه پس از مرگ محترم است و چه توسط خود فرد و چه توسط دیگران نباید مورد تعرض قرار گیرد. با این وجود پیشرفت‌های علم پزشکی از یکسو توسعه بازارها از دیگرسو و پیوند آن‌ها، این دستاورد مهم حقوق را در معرض خطر قرار داده است. این مقاله به دنبال آن است که با مطالعه‌ای تاریخی و فلسفی، فرآیند شکل‌گیری و مبنای این قاعده را در حقوق مورد بررسی قرار دهد و به مغالطاتی که امکان توسعه نقض قاعده را فراهم می‌نماید، پاسخ گوید.
روش: این تحقیق از نوع نظری بوده و روش تحقیق به صورت توصیفی ـ تحلیلی و جمع‌آوری اطلاعات به صورت کتابخانهای و با مراجعه به اسناد، کتب و مقالات صورت گرفته است.
ملاحظات اخلاقی: در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر، ضمن رعایت اصالت متون، صداقت و امانتداری رعایت شده است.
یافته‌ها: به نظر می‌رسد دیدگاه‌های حقوقدانان کنونی راجع به قاعده ارجمندی بدن انسان و مصونیت آن از تعرض را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد: 1ـ دسته نخست بر اساس مبانی اخلاقی و ارزشی همچنان قائل به ارجمندی (تمامیت) «مطلق» بدن و اجزای آن هستند؛ 2ـ دسته دوم با نگاهی مادی قائل به امکان مال‌انگاری نسبی بدن و اجزای آن هستند و محدودیت را صدق عنوان آسیب جدی به بدن می‌دانند. به بیان دیگر معاملات و قراردادها راجع به بدن و اجزای آن را تا جایی که آسیبی جدی به بدن وارد نکند، می‌پذیرند؛ 3ـ دسته سوم قائل به ارجمندی و تعرض‌ناپذیری بدن انسان و اجزا آن هستند، لکن قائل به این هستند که موارد تجدیدپذیر بدن انسان مثل خون و مو به شرطی که آسیب عرفی به بدن نرسد، قابل معامله هستند. همچنین در خصوص اعضایی مانند کلیه که آسیب رساننده است، اجازه می‌دهند، در صورتی که صدق عنوان ایثار و فداکاری کند و معوض نباشد، صرفاً اهدا گردد.
نتیجه‌گیری: اجمالاً باید گفت: در حقوق، ارجمندی و تمامیت بدن انسان در زمان حیات و بعد از فوت، قاعده‌ای اساسی و آمره است و جز در موارد استثنایی قابل نقض نیست و در هر حال بدن انسان و اعضای او، خارج از چرخه بازار هستند و مالیت ندارند.
روش: این تحقیق از نوع نظری بوده و روش تحقیق به صورت توصیفی ـ تحلیلی و جمع‌آوری اطلاعات به صورت کتابخانهای و با مراجعه به اسناد، کتب و مقالات صورت گرفته است.
ملاحظات اخلاقی: در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر، ضمن رعایت اصالت متون، صداقت و امانتداری رعایت شده است.
یافته‌ها: به نظر می‌رسد دیدگاه‌های حقوقدانان کنونی راجع به قاعده ارجمندی بدن انسان و مصونیت آن از تعرض را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد: 1ـ دسته نخست بر اساس مبانی اخلاقی و ارزشی همچنان قائل به ارجمندی (تمامیت) «مطلق» بدن و اجزای آن هستند؛ 2ـ دسته دوم با نگاهی مادی قائل به امکان مال‌انگاری نسبی بدن و اجزای آن هستند و محدودیت را صدق عنوان آسیب جدی به بدن می‌دانند. به بیان دیگر معاملات و قراردادها راجع به بدن و اجزای آن را تا جایی که آسیبی جدی به بدن وارد نکند، می‌پذیرند؛ 3ـ دسته سوم قائل به ارجمندی و تعرض‌ناپذیری بدن انسان و اجزا آن هستند، لکن قائل به این هستند که موارد تجدیدپذیر بدن انسان مثل خون و مو به شرطی که آسیب عرفی به بدن نرسد، قابل معامله هستند. همچنین در خصوص اعضایی مانند کلیه که آسیب رساننده است، اجازه می‌دهند، در صورتی که صدق عنوان ایثار و فداکاری کند و معوض نباشد، صرفاً اهدا گردد.
نتیجه‌گیری: اجمالاً باید گفت: در حقوق، ارجمندی و تمامیت بدن انسان در زمان حیات و بعد از فوت، قاعده‌ای اساسی و آمره است و جز در موارد استثنایی قابل نقض نیست و در هر حال بدن انسان و اعضای او، خارج از چرخه بازار هستند و مالیت ندارند.
نوع مطالعه: پژوهشي |
دریافت: 1398/11/13 | پذیرش: 1400/10/10
دریافت: 1398/11/13 | پذیرش: 1400/10/10
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |