دوره 16، شماره 57 - ( 1-1401 )
جلد 16 شماره 57 صفحات 970-949 |
برگشت به فهرست نسخه ها
یوسف رهنما مقدم1 
، محمدرضا پروین* 2، غلامرضا صالحی جوزانی2 ، علی زارع3
، محمدرضا پروین* 2، غلامرضا صالحی جوزانی2 ، علی زارع3
1- گروه مدیریت محیط زیست ـ حقوق محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2- بخش بیوتکنولوژی میکروبی، پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی ایران، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
3- گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2- بخش بیوتکنولوژی میکروبی، پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی ایران، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
3- گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
چکیده:
زمینه و هدف: از منظر دکترین حقوقی دو راهبرد اصلی تنظیم‌گری در زمینه ایمنی زیستی وجود دارد که عبارتند از: 1ـ راهبرد دستور و نظارت یا سلسله مراتبی (از بالا به پایین)؛ 2ـ راهبرد حکمرانی جدید یا مقررات غیر دولتی (از پایین به بالا). راهبرد اخیر، شامل راهبردهای فرعی فراتنظیم‌گری، مقررات‌گذاری پاسخگو، خود تنظیم‌گری و تنظیم‌گری هوشمند نیز می‌باشد. با توجه به ارتباط عمیق ایمنی زیستی با مسائل محیط زیست، برخی اصول کلی حقوق محیط زیست نیز لازم‌الرعایه در قانونگذاری در عرصه ایمنی زیستی می‌باشند. از این رو با هدف تبیین و تحلیل تطبیقی این موضوعات در بسترهای قانونی متفاوت، در این پژوهش تلاش شده، ضمن بررسی ماهیت و بایسته‌های مفهومی هر یک از راهبرد‌ها و اصول حقوقی یادشده، چگونگی اعمال آن‌ها در قالب قوانین ایمنی زیستی ایران و اتحادیه اروپا نیز مورد ارزیابی و تحلیل قرار گیرد.
روش: این مقاله به صورت تحلیلی ـ تطبیقی می‌باشد و با روش کتابخانه‌ای، با بهره‌گیری از ابزار فیش برداری تهیه و تدوین گردیده است.
ملاحظات اخلاقی: در تمامی مراحل نگارش مقاله حاضر، اصول اخلاقی پژوهش، به ویژه اصالت متن، صداقت، رازداری و امانتداری رعایت شده است.
یافته‌ها: راهبرد تنظیم‌گری اتحادیه اروپا در زمینه ایمنی زیستی، بر مبنای اصل احتیاط استوار بوده و از منظر فرایند نیز سختگیرانه و دارای رویکرد چندسطحی است. در چنین وضعیتی، قاعده‌مندی محصولات تراریخته، با فرصت‌های زیادی جهت آموزش، اطلاع‌رسانی عمومی و مداخله سطوح متفاوت ذی‌نفعان (دولت، جامعه مدنی و نهاد‌های مستقل علمی) در امر تنظیم‌گری ایمنی زیستی همراه بوده است.
نتیجه‌گیری: اگرچه قانون ایمنی زیستی ایران در سال 1388 با الگوبرداری از قوانین روز تدوین و تصویب شده، اما در مقایسه با قوانین ایمنی زیستی اروپا با رویکرد دستور و نظارت دولتی، اطلاع‌رسانی ضعیف و عدم مشارکت مردم در تصمیم‌گیری مواجه بوده و در برخی موارد نیز منجر به عدم انطباق مناسب با قواعد پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا شده است.
روش: این مقاله به صورت تحلیلی ـ تطبیقی می‌باشد و با روش کتابخانه‌ای، با بهره‌گیری از ابزار فیش برداری تهیه و تدوین گردیده است.
ملاحظات اخلاقی: در تمامی مراحل نگارش مقاله حاضر، اصول اخلاقی پژوهش، به ویژه اصالت متن، صداقت، رازداری و امانتداری رعایت شده است.
یافته‌ها: راهبرد تنظیم‌گری اتحادیه اروپا در زمینه ایمنی زیستی، بر مبنای اصل احتیاط استوار بوده و از منظر فرایند نیز سختگیرانه و دارای رویکرد چندسطحی است. در چنین وضعیتی، قاعده‌مندی محصولات تراریخته، با فرصت‌های زیادی جهت آموزش، اطلاع‌رسانی عمومی و مداخله سطوح متفاوت ذی‌نفعان (دولت، جامعه مدنی و نهاد‌های مستقل علمی) در امر تنظیم‌گری ایمنی زیستی همراه بوده است.
نتیجه‌گیری: اگرچه قانون ایمنی زیستی ایران در سال 1388 با الگوبرداری از قوانین روز تدوین و تصویب شده، اما در مقایسه با قوانین ایمنی زیستی اروپا با رویکرد دستور و نظارت دولتی، اطلاع‌رسانی ضعیف و عدم مشارکت مردم در تصمیم‌گیری مواجه بوده و در برخی موارد نیز منجر به عدم انطباق مناسب با قواعد پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا شده است.
واژه‌های کلیدی: راهبرد، قانونگذاری، اصول حقوق محیط زیست، ایمنی زیستی، دستور و نظارت، حکمرانی جدید، رویکرد چندسطحی
نوع مطالعه: پژوهشي |
دریافت: 1401/3/2 | پذیرش: 1401/10/14
دریافت: 1401/3/2 | پذیرش: 1401/10/14
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |