اعتیاد به عنوان یک امری که هنجار اجتماعی و اخلاقی جامعه را مختل می‌کند در کشورهای مختلف دنیا به‌عنوان یک پدیده مجرمانه شناخته شده و با ابزارهای تأدیبی از جمله حبس و جزای نقدی و در حد شدید و نهایی خود با مجازات سلب حیات و اعدام مواجه شده و رویکرد کشورها تا سال‌های اخیر برخورد سخت‌گیرانه در قالب مجازات‌های مذکور با معتاد همانند سایر مجرمان بوده است. مع‌الوصف، مجازات نیز اهداف مختلفی بالاخص تأدیب و اصلاح مجرم دارد و قاعدتاً این نیز باید در خصوص معتادان حاکم باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که نه تنها اهداف مجازات‌ها درباره معتادین به مواد مخدر محقق نشده بلکه روز به روز به تعداد معتادان افزوده شده و اهداف مجازات‌ها در خصوص معتادین محقق نشده است. لذا رویکرد نوین کشورها تأسیس دادگاه‌های درمان‌مدار ویژه معتادین با ساز و کار جدید جهت درمان معتاد و پیش‌گیری از اعتیاد می‌باشد که در این مقاله به ابعاد مختلف آن پرداخته شده است.