نگاهی اجمالی به نوشته‌هایی که از دیدگاه حقوقی به رابطه پزشک و بیمار پرداخته‌اند، نشان می‌دهد که چگونه مسؤولیت پزشک، عمده مباحث را به خود اختصاص داده است. هر گاه نیز که به مرحله پیش ازآن یعنی تعهدات پزشک نسبت به بیمار توجه شده، نگاه‌ها به خود تعهد و موضوع آن که مآلاً به مسؤولیت منتهی می‌شود، متوجه بوده است.

در این مقاله سعی می‌شود تا با تکیه بر مبانی حقوقی و فقهی در حقوق قراردادها نشان داده شود که ناگزیریم پیش از طرح مباحث تعهدات پزشک و نقض آن -که احیاناً به مسؤولیت می‌انجامد- به ماهیت حقوقی این رابطه بپردازیم. در تحلیل ماهیت حقوقی یک رابطه، باید آن را از حقوق و تعهدات فرعی آن رابطه بازشناخت. طبیعی است اگر ماهیت حقوقی یا اثر اصلی در یک رابطه که به سببی از اسباب حقوقی ایجاد شده تعهد باشد، می‌توان در تحلیل این رابطه به بررسی تعهدات و حقوق طرفین پرداخت.

ولی اعتقاد ما این است که حقوق و تعهدات پزشک و بیمار امری فرعی و مسبوق به وجود ماهیت حقوقی دیگر به نام نیابت است که باید حقیقت این ماهیت و سبب حقوقی ایجاد آن را باز شناخت.