مقدمه: حفظ تندرستی افراد سالم و بازگرداندن سلامتی به کالبد بیماران، در طول تاریخ جزو وظایف آشکار جامعه پزشکی و بهداشت بوده است لذا وقتی صحبت از جنبه‌های مختلف حقوق بیماران به میان می‌آید منظور، رعایت موازین مربوط از سوی جامعه‌ی پزشکی اعم از پزشکان، پرستاران، داروسازان و دست‌اندرکاران امور بهداشتی است.

اهداف و روش مطالعه: به منظور بررسی دیدگاه‌های پزشکی نیاکان درباره‌ی حقوق بیماران با عنایت به این‌که برخی از داده‌های مربوط به آن در منابع اصلی طب سنتی و بخشی از آن در کتب دینی درج شده است با طراحی یک مطالعه کتابخانه‌ای به سراغ منابع مورد اشاره به‌ویژه نسخه‌های الکترونیکی «الحاوی رازی، کامل‌ الصناعه اهوازی، قانون در طب ابن سینا، ذخیره خوارزمشاهی حکیم جرجانی، کتاب اوستا، کتاب مقدس، قرآن و...» رفته و از لحاظ لغوی و محتوایی به جستجو و یادداشت برداری پرداختیم و هدف اصلی از پژوهش حاضر، بررسی دیدگاه‌های پزشکی نیاکان درباره‌ی جنبه‌های مختلف حقوق بیماران بوده است.

یافته‌ها: در کتاب اوستا آشکارا بر لزوم کارآزمودگی پزشکان و تعیین دستمزد به فراخور میزان درآمد مردم تأکید شده است. در کتاب تورات با دست‌اندرکاران حکومت وقت که حقوق بیماران را مراعات نمی‌کرده‌اند برخورد گردیده و به آن‌ها تذکر داده شده است. در انجیل‌های چهارگانه به کرّات بر امر مداوا و رسیدگی به بیماران تأکید شده است. پس از ظهور اسلام، دانشجویان پزشکی قبل از شروع درس‌های اصلی، دروسی نظیر فقه، اخلاق، منطق، علوم طبیعی، هندسه، هیأت، نجوم و حساب را می‌گذراندند تا پس از تهذیب لازم به عرصه‌ی مقدس پزشکی وارد شوند. در قرآن مجید نجات جان یک نفر انسان از هر طبقه و نژاد و مذهبی معادل نجات جان تمامی انسان‌ها درنظر گرفته شده است و بر معافیت بیماران از فعالیت‌های روزمره به‌ویژه عبادات واجب، تأکید شده است. در این منابع به‌منظور آشنایی دست‌اندرکاران امور پزشکی و بهداشتی و دریافت‌کنندگان این‌گونه خدمات، هشدارهایی در خصوص داروهای تقلبی، ناآگاهی برخی از پزشکان و لزوم آمادگی کامل جامعه‌ی پزشکی همراه با رهنمودهایی در زمینه‌ی نحوه‌ی تولید صحیح داروها و ارائه‌ی خدمات صحیح پزشکی به چشم می‌خورد.

نتیجه‌‌گیری: طبق مستندات موجود، در پزشکی نیاکان، مرز مشخصی بین اخلاق عمومی و حرفه‌ای، حقوق عمومی و حرفه‌ای، اخلاق و حقوق و حقوق و اخلاق به چشم نمی‌خورد و اخلاق همچون روحی در کالبد حقوق و حقوق‌ همچون محملی برای حمل اخلاق به موازات یکدیگر به پیش می‌روند و با توجه به جامعه‌نگری طب سنتی و اولویت حفظ سلامتی افراد سالم بر بازگرداندن سلامتی به کالبد بیماران، بیش از آن‌که تنها به حقوق بیماران پرداخته شده باشد به «حقوق سلامت» که عنوان فراگیرتری است توجه شده است و به‌عبارت دیگر، حفظ سلامتی را در اولویت قرار داده‌اند و در مجموع، توجه به «حقوق سلامت» در ایران قبل و بعد از اسلام همواره در سایه‌ی پیروی از ادیان الهی، تخلُّق به اخلاق انسانی، گذراندن دروس مناسب در دوران علوم پایه پزشکی و آشنایی با تقوای عملی پیش‌کسوتان، در رأس برنامه‌های آموزشی پزشکی و بهداشتی قرار داشته است.