1- گروه علوم قرآن و حدیث، واحد خرمآباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرمآباد، ایران،
2- گروه علوم قرآن و حدیث، واحد خرمآباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرمآباد، ایران. (نویسنده مسؤول)
3- گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده شهید محلاتی، قم، ایران،
چکیده:
زمینه و هدف: استبداد را هرگونه خودکامگی در رأی گویند. استبداد عقیدتی یکی از شعبههای استبداد به شمار میرود. در قرآن کریم و نهجالبلاغه به استبداد عقیدتی توجه ویژهای شده است، به طوری که با بررسی این دو کتاب گرانبها، ناسازگاری آموزههای آنها با استبداد و خودسری و خودکامگی قابل برداشت است. هدف این مطالعه این است که پیامدهای استبداد عقیدتی در اخلاق اجتماعی و راههای رهایی از آن را با توجه به آیات قرآن و توصیههای امیر مؤمنان، تبیین نماید.
مواد و روشها: مطالعه حاضر به صورت اسنادی ـ کتابخانهای انجام شده است. منبع اصلی پژوهش، قرآن کریم و نهجالبلاغه میباشد.
یافتهها: انسان در وجود خود واجد سه لایه عقیده و اخلاق و عمل است و این سه لایه همواره در حال تأثیر بر هم و تأثر از هم هستند. به عبارت دیگر عقاید انسان همواره بر خلقیات انسان تأثیرگذار است و خلقیات انسان نیز بر اعمال و رفتار و کنشها و واکنشهای وی اثر میگذارند. متعاقب آن اعمال انسان، بر محیط پیرامون وی و افراد دیگر نیز اثرگذار است. استبداد عقیدتی از جمله آفاتی است که علاوه بر فرد خودرأی، مؤلفههای اخلاقی جامعه را به شدت تحت تأثیر قرار میدهد و تبعات ناخوشایندی را به دنبال دارد.
نتیجهگیری: بر اساس آیات قرآن کریم، استبداد عقیدتی ریشه تظاهر اخلاقیات و پدیدههای منفی در جامعه همچون تأذی، استثمار، استضعاف، هراسافکنی، ایجاد نظام طبقاتی، تهمتپراکنی، حبس بیگناهان، ختم بر قلب، خفقان، سلب آزادی، هلاکت و نابودی، شکنجه، قتل، ظلم و ممانعت از ایمان و در یک کلام نادیدهانگاشتن کرامت و شرافت انسانی آدمیان است. قرآن کریم و نهجالبلاغه نسخه رهاییبخش از استبداد عقیدتی را در استعانت از خداوند، توکل و صبر، اخلاق و تقواپیشهکردن و اتحاد میان مردم میدانند.
نوع مطالعه:
پژوهشي |
دریافت: 1398/8/13 | پذیرش: 1398/11/23