1- گروه حقوق عمومی و بینالملل، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران،
2- گروه حقوق پزشکی، مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران
3- گروه حقوق، دانشکده حقوق، دانشگاه امام حسین (ع)، تهران، ایران،
چکیده:
زمینه و هدف: علیرغم اینکه هماکنون در اکثر کشورها، اشخاص تراجنسیتی بلحاظ عدم تطابق میان هویت جنسی و هویت جنسیتی خویش در زمره بیماران دارای اختلال روانی دستهبندی میگردند و حق تغییر جنسیت برای آنان در بسیاری از کشورها به رسمیت شناخته نشده و یا عملاً با موانع مختلف مواجه است، اما جمهوری اسلامی ایران از دههها پیش طبق فتاوی فقهی در زمینه عدم حرمت تغییر جنسیت به عنوان یکی از کشورهای پیشگام و سرآمد در این حوزه از حقوق بشر اشخاص تراجنسیتی قلمداد میگردد. با این حال، به عقیده سازمان جهانی بهداشت، دیگر تراجنسیتیبودن بیماری اختلال روانی تلقی نمیگردد. این مقاله به لحاظ ضرورت گفتمانسازی مبتنی بر یافتههای جدید، با ارزیابی دیدگاههای علمی، فقهی، حقوق داخلی و نظام بینالمللی حقوق بشر به دنبال امکانسنجی شناسایی جنسیت سوم در حقوق داخلی در راستای تعمیق بخشی به پیشگامی کشور در این حوزه از حقوق بشر برآمده است.
روش: روش تحقیق به صورت توصیفی ـ تحلیلی میباشد و روش جمعآوری اطلاعات به صورت کتابخانهای و سایر منابع در دسترس صورت گرفته است.
ملاحظات اخلاقی: در انجام تمامی مراحل نگارش پژوهش حاضر، صداقت و امانتداری به همراه حفظ اصالت متون رعایت شده است.
یافتهها: به موجب تصمیم سازمان جهانی بهداشت، دیگر ترنسبودن به عنوان بیماری اختلال روانی تلقی نمیشود و به جای قرارگرفتن در دسته «بیماریهای روانی» در دسته «وضعیت سلامت جنسی» قرار گرفته است. طی سالهای اخیر نیز چندین کشور جنسیت سوم را برای اشخاص تراجنسیتی به رسمیت شناختهاند. علیرغم عدم شناسایی جنسیت سوم در حقوق داخلی، از لحاظ فقهی علمایی همچون آیتا... مشکینی از شناسایی جنسیت سوم برای خنثیها دفاع نمودهاند.
نتیجهگیری: با توجه به یافتههای علمی سازمان جهانی بهداشت و با لحاظ تأثیر انکارناپذیر حقوق بینالملل و نظام بینالمللی حقوق بشر بر حقوق داخلی و تمایل ولو آهسته، ولیکن رو به تزاید دولتها در شناسایی جنسیت سوم و با آگاهی از ظرفیتهای موجود در فقه پویای شیعه از جمله فتوای آیتا... مشکینی، به نظر در موقعیت کشوری پیشگام از هماکنون میبایست سرفصلهای جدیدی از مطالعات فقهی حقوقی در رابطه با ابعاد مختلف شناسایی جنسیت سوم برای اشخاص تراجنسیتی را با لحاظ آسیبشناسی فرهنگی ـ اجتماعی آن آغاز نمود.
نوع مطالعه:
پژوهشي |
دریافت: 1400/10/17 | پذیرش: 1401/3/12