در اصطلاح حقوقی، حقّ قدرتی است که از طرف قانون به شخص داده می‌شود و در فقه در همین معنی کلمه سلطه را به کار می‌برند. حق به این معنی دارای ضمانت اجراست و آن را حق تحقیقی و حقوق موضوعه و حقوق مثبته نیز گفته‌اند. (جعفری لنگرودی، 1376 ش.، ص 21) مطابق اصل 19 قانون اساسی جمهوری اسلامی «مردم ایران از هر قوم و قبیله که باشند، از حقوق مساوی برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند اینها سبب امتیاز نخواهد بود». در اصل 29 قانون مذکور نیز آمده است: «... نیاز به خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت‌های پزشکی به صورت بیمه و غیره، حقّی است همگانی. دولت مکّلف است طبق قوا نین از محّل درآمدهای عمومی و درآمدهای حاصل از مشارکت مردم خدمات و حمایت‌های مالی فوق را برای یک یک افراد کشور تأمین کند».

حقوق بیماران از جمله موضوعات مهمّ حوزه حقوق پزشکی می‌باشد و هرچند وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اقدام به تصویب منشور حقوق بیماران نموده است، اما نواقص موجود در مفاد منشور و خصوصاً عدم تأمین ضمانت اجراهای مؤثر قانونی، نمی‌تواند مشکلات و معضلات بیماران دردمند را پاسخگو باشد؛ مضافاً این‌که مشکلات ناشی از نقض حقوق بیماران توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان نظام پزشکی به عنوان متولیان اصلی سلامت جامعه و حافظان حقوق بیماران، نهایتاً در دستگاه قضایی متجلی می‌گردد و این حوزه را با چالش‌های خاصی روبه‌رو می‌سازد که در این مقاله ضمن بیان این چالش‌ها اقدام به ارائه راهکارهای علمی و عملی جهت رفع مشکلات مذکور شده است.