اگرچه روش‌های تشخیص بیماری‌ها در ماده 4 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری کشور ما از حوزه اختراعات قابل حمایت خارج ‌شده‌اند، اما در خصوص ماهیت این استثنا و حدود و ثغور آن در نظام حقوقی ما مباحث چندانی مطرح نگردیده است. بررسی ماهیت روش‌های استثنا شده، مستلزم شناخت مبانی این استثنا می‌باشد و بدون در نظرگرفتن این مبانی نمی‌توان به شناخت صحیحی از ماهیت، حدود و ثغور روش‌های تشخیص پرداخت. برای استثنای روش‌های تشخیص از حوزه حمایت حقوق اختراعات مبانی متعددی ذکر گردیده است که می‌توان به حق دسترسی به سلامت به عنوان یکی از مهم‌ترین این مبانی اشاره کرد. در این مقاله ابتدا به بررسی چالش‌های حقوق بشری حمایت از روش‌های تشخیص خواهیم پرداخت، سپس به تفسیر ماهیت روش‌های تشخیص در پرتو حق دسترسی به سلامت می‌پردازیم و در پرتو این مبنا به بررسی تفاسیری که در اداره ثبت اختراعات اروپا در خصوص این روش‌ها مطرح گردیده است، می‌پردازیم. در پایان، با بهره‌گیری از این مبنا، مواردی همچون نقش مداخله پزشک و اعمال بر بدن انسان در صدق عنوان روش‌های تشخیص و شمول استثنا بر اجزای روش‌های تشخیص را بررسی خواهیم نمود.