Mohammadi M, Mahdavi Sabet M A, Mehra N, Ashouri M. The Criminal Responsibility of the Medical Staff for the Manipulation of the Human Genome from the Perspective of the International Human Rights System, the Islamic Legal System and the Criminal Policy of Iran. MLJ 2025; 19 (60) :113-125
URL:
http://ijmedicallaw.ir/article-1-1871-fa.html
محمدی مهسا، مهدوی محمدعلی ثابت، مهرا نسرین، آشوری محمد. مسئولیت کیفری کادر درمان در قبال دستکاری در ژنوم انسانی از منظر نظام حقوق بینالملل بشر، نظام حقوق اسلامی و حقوق کیفری. مجله علمی پژوهشی حقوق پزشکی. 1404; 19 (60) :113-125
URL: http://ijmedicallaw.ir/article-1-1871-fa.html
1- گروه حقوق جزا و جرمشناسی، دانشکده حقوق، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.،
2- گروه حقوق جزا و جرمشناسی، دانشکده حقوق، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
چکیده:
زمینه و هدف: دستکاری در ژنوم انسانی، یکی از روشهای تهاجمی علم ژنتیک به منظور رفع نواقص است که عمدتاً در زمینه تولید مثل مورد استفاده قرار میگیرد، در حالی که در منابع نظام حقوق بینالملل بشر پزشکی، این گزاره وجود دارد که اصل عدم مسئولیت کیفری کادر پزشکی در قبال دستکاری ژنوم انسانی به جزء در موارد ضرر شدید و غیر قابل جبران بایستی وجود داشته باشد. در مقابل، در نظام حقوقی اسلام و سیاست جنایی ایران، اصل بر مسئولیت کیفری کادر پزشکی است، چراکه عمل دستکاری در ژنوم انسانی دارای جنبههای پنهان متعددی است که مسئولیت آن متوجه تیم پزشکی است.
روش: این تحقیق یک تحقیق مبتنی بر روش توصیفی ـ تحلیلی است و در این راستا، از منابع معتبر کتابخانهای اعم از منابع دست اول، یعنی قوانین و مقرراتی که در سطح نظام حقوقی ایران و نظام حقوق بینالملل بشر و قواعدی که از لحاظ فقهی وجود دارد و ناظر بر دستکاری در ژنوم انسانی است و منابع دست دوم، یعنی دکترین و نظریاتی که در هر یک از این موارد مطرح شدهاند، استفاده شده است.
ملاحظات اخلاقی: این تحقیق بر مبنای رعایت ملاحظات اخلاقی همچون رعایت اصول امانتداری علمی، اصالت متن و عدم جانبداری علمی تدوین شده است.
یافتهها: این نکته مهم میباشد که با توجه به قانون مجازات اسلامی 1392، ضمان مطلق از پزشکان سلب شده و به سمت مسئولیت مبتنی بر تقصیر هدایت شده است، البته در این زمینه، تعارضهایی میان ماده 492 و تبصره یک ماده 496 قانون مجازات اسلامی به چشم میخورد. همچنین ذکر این نکته به جاست که در بند «ج» ماده 158 قانون مجازات اسلامی صرفاً به این موضوع اشاره شده است که اعمال جراحی یا طبی مشروع، اما در اینکه دستکاری در ژنوم انسانی یک عمل جراحی یا طبی مشروع است نیز ابهاماتی وجود دارد.
نتیجهگیری: در نظام کیفری ایران، به علت عدم قوانین و مقررات خاص در حوزه مسئولیت کیفری کادر درمان، مسئولیت کیفری کادر درمان تابع همان قواعد کلی مندرج در قانون مجازات اسلامی است. در ارتباط با رویکرد موجود در اسناد حقوق بشر بینالمللی، به صورت عمده بر اساس پروتکل اختیاری کنوانسیون حمایت از حقوق بشر و شأن انسان، در صورتی موجبات مسئولیت کیفری فراهم میگردد که هدف ان ایجاد انسانی باشد که از نظر ژنتیکی با انسان دیگر اعم از زنده یا مرده همسان باشد. در ارتباط با رویکرد فقهی به نظر میرسد که با توجه به اینکه از یکسو، قاعده لاضرر، بر این گزاره قرار میگیرد که در صورتی که عدم انجام دستکاری در ژنوم انسانی موجب ضرر بیشتری شود و از طرف دیگر، اصل احترام وجود دارد که مانع از دستکاری در ژنوم انسانی به صورت عمده میشود؛ مسئولیت کیفری برای کادر پزشکی صرفاً در موارد غیر ضروری امکانپذیر است.
نوع مطالعه:
پژوهشي |
دریافت: 1403/5/9 | پذیرش: 1403/12/13