در فرایند انعقاد قراردادهای تجاری‌سازی آثار ادبی و هنری، گاه بنگاه تجاری‌ساز (نظیر ناشرین کتاب و...)، سهم منصفانه‌ای را برای پدیدآورنده در نظر نمی‌گیرند و خالقان اثر نیز به عنوان طرف ضعیف‌تر این قراردادها، ناگزیرند قراردادِ از پیش تنظیمی را امضا کرده و به سهم غیر منصفانه‌شان اعتراضی نکنند. در قوانین داخلی برخی کشورها، بر لزوم تعلق سهم منصفانه به صاحب اثر تأکید و تصریح شده است، اما برای اجرایی‌کردن این مقررات، علاوه بر لزوم وجود قانون، سازمان‌های مدیریت جمعی نیز می‌توانند اثر به سزایی داشته باشند. با عنایت به این‌که این موضوع مهم و کاربردی تاکنون در ادبیات حقوقی ما مورد توجه نبوده است، لذا مقاله حاضر برای رفع نسبی این خلأ تحقیقاتی، در دو بخش ارائه می‌شود: در بخش نخست، مفهوم و معیارهای تعیین سهم منصفانه تبیین شده و نقش سازمان‌های مدیریت جمعی در تحقق آن در قراردادهای تجاری‌سازی همراه با مطالعه تطبیقی بررسی می‌گردد و در بخش دوم، جایگاه موضوع در حقوق ایران نقد شده و ضمن بررسی مقررات موجود، نگاهی نیز به لایحه حمایت از مالکیت فکری انداخته می‌شود. در پایان هم راهکارهای کاربردی به گروه‌های بهره‌بردار از نتایج تحقیق عرضه می‌گردد.